Święty Gabriel - Historia

H I S T O R I A

NARODZINY FILATELISTYKI RELIGIJNEJ

W trzy lata po wydaniu w Wielkiej Brytanii pierwszego na świecie znaczka pocztowego (6 maja 1840 r.), ukazała się 30 września 1843 roku w szwajcarskim kantonie Genewy emisja zwana potocznie „podwójną Genewą”, na której widnieje herb kantonalny z kluczem św. Piotra. Nad herbem umieszczono napis: Post tenebris lux (Oświecasz moje ciemności), będący cytatem z Psalmu 18 (Ps 18, 29), a nad nim monogram Jezusa Chrystusa IHS.

Jest to pierwszy na świecie znaczek pocztowy z motywem chrześcijańskim.

Najstarszy polski znaczek o tematyce religijnej ukazał się 17 listopada 1918 roku i przedstawia statuę z Kolumny Zygmunta w Warszawie. Król Zygmunt III Waza, z olbrzymim krzyżem w jednym ręku i z szablą w drugim, jest wyobrażeniem obrońcy Kościoła i pogromcy wrogów Rzeczypospolitej.

W styczniu i lutym 1919 roku ukazało się Wydanie prowizoryczne, tak zwane krakowskie austriackich kart pocztowych różnych wydań z lat 1908-1918z czarnym nadrukiem typograficznym na znakach opłaty:

POCZTA ♦ POLSKA █ 15 h.

Przedruku dokonano w drukarni Koziańskiego w Krakowie (Katalog specjalizowany znaków pocztowych ziem polskich 1985, II wydanie, część 1, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1984). Na znaku opłaty karty pocztowej widnieje lewy profil cesarza Karola Habsburga (1887-1922), który po śmierci arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, zamordowanego w Sarajewie w 1914 roku, został następcą tronu, a po śmierci cesarza Franciszka Józefa I w 1916 roku cesarzem

Austrii jako Karol I; jako koronowany apostolski król Węgier nosił imię Karol IV.

Na przełomie lat 1916/1917 bez skutku próbował uzyskać separatystyczny pokój dla Austro-Węgier. W dniu 11 listopada 1918 roku zrezygnował z korony, wyemigrował do Szwajcarii i po nieudanych próbach odzyskania tronu węgierskiego, w 1921 roku przez zwycięskie mocarstwa został z całą rodziną zesłany na Maderę, gdzie zmarł 1 kwietnia 1922 roku.

Papież Jan Paweł II, w dniu 3 października 2004 roku beatyfikował w Rzymie cesarza Karola I, co spotkało się z krytyką części społeczeństwa austriackiego, ponieważ jako naczelny wódz armii austriacko-węgierskiej w latach 1917/1918 miał zarządzić i tolerować użycie trującego gazu na froncie włoskim. Znaki pocztowe z wizerunkiem Karola I mieszczą się w zakresie filatelistyki religijnej.

Motywy religijne znajdujemy także na znakach pocztowych Litwy Środkowej : portret św. Królowej Jadwigi i widoki budowli sakralnych.

W okresie międzywojennym Poczta Polska wydała zaledwie kilkanaście znaczków, które możemy zaliczyć do tematyki religijnej. Natomiast emitowano piękne i bardzo poszukiwane serie kart pocztowych z ilustracjami widoków polskich katedr, kościołów, klasztorów i kaplic. Niepowtarzalną urodę edytorską ma seria kart wydanych w 1933 roku dla upamiętnienia 400-lecia śmierci Wita Stwosza. Na ponad stu kartach (różne wartości nominalne, nadruki nowych wartości) pokazano ilustracje 32 fragmentów ołtarza Wita Stwosza z krakowskiego kościoła Mariackiego.

Wraz z emisjami pocztowymi pojawiło się zbieractwo znaków pocztowych o tematyce chrześcijańskiej, o czym świadczy artykuł Jacopo Gelli'ego pt. „La religione nella filatelia”, opublikowany w 1903 roku w mediolańskim miesięczniku IL SECOLO XX. W latach dwudziestych XX wieku ogłoszono drukiem kolejne opracowania poświęcone temu tematowi. Heinz Werner Rosmund pisał o znaczkach pocztowych ilustrujących dzieje Kościoła, a belgijski kolekcjoner Victor Gisquiére przygotował w roku 1920 odpowiedni artykuł i wspólnie ze Stefanem Strowskim wydrukował go w jednym z pism francuskich. Obaj autorzy rozwinęli swoje opracowanie i powstała pierwsza książka o filatelistyce chrześcijańskiej, do której wstęp napisał kardynał Jean Verdier.

W owych czasach panowało jednak wyłącznie zbieractwo indywidualne znaków pocztowych o treści religijnej. Pewne formy organizacyjne pojawiły się dopiero w latach trzydziestych i czterdziestych XX wieku.

B.M.

PIŚMIENNICTWO

□ Jacopo Gelli, La religione nella filatelia. W: Il Secolo XX, rocznik II, nr 12/1903,

str. 1043-1050, Mediolan.

□ Heinz Werner Rosmund, Religion- und Kirchengeschichte auf Briefmarken.

W: Illustriertes Briefmarkenjournal, rocznik 1924, str. 39.

□ V. Gisquiére, S. Strowski, L'Inspiration Chretienne et la Philatelie, 1926.

(A.J. Wijkhuysen przetłumaczył książkę na język niderlandzki i wydał ją

w Hilversum-Amsterdamie w 1926 roku).

□ Victor Gisquiére, Stéphane Strowski W: Echo de la Timbrologie, Amiens 1925.